جنگ روانی در انتخابات

اولین باری که اصطلاح جنگ روانی را شنیدید احتمالا حدس زدید که دارای بار منفی است و ارتباط مستقیمی با ترفندهای انتخاباتی دارد. همانطور که انتظار می رود جنگ روانی در انتخابات با ذهن و عقاید مردم و تاثیر بر آنها سروکار دارد. جنگ روانی را به نام­های دیگری هم می شناسند. ممکن است جایی بشنوید که از جنگ تبلیغاتی، مبارزه اطلاعاتی، جنگ سیاسی، عملیات روانی، مبارزات کلامی سخن بگویند و البته منظورشان همان جنگ روانی است.

شاید یکی از کامل ترین تعاریف از جنگ روانی در نوشته­ های نصر باشد. او جنگ روانی را این گونه تعریف می­کند: «جنگ روانی یعنی استفاده از هر نوع وسیله ای به منظور تاثیرگذاری بر روحیه و رفتار یک گروه، با هدف نظامی مشخص». (نصر، صلاح، ۱۳۸۰، جنگ روانی، ترجمه محمود حقیقت کاشانی، سروش، چاپ دوم، تهران).

در جنگ روانی انتخابات چه موضوعاتی مدنظر است؟

1. اهداف
2. مخاطبین
3. تکنیک­ها و تاکتیک ها
4. ترفندهای انتخاباتی
5. مدار اطلاعاتی
6. شیوه های جنگ روانی
7. ابزارهای عملیات روانی و …

اجرای جنگ روانی پیچیدگی های خود را دارد. تکنیک های جنگ روانی توسط متخصصین و کارشناسان این حوزه عملیاتی می­شوند.

در فضای مجازی کانال ها و گروه‌های انتخاباتی وابسته به کاندیدا و جناح‌های خاص، برای اجرای جنگ روانی ایجاد می­شوند. این کانال ها و گروه ها از انواع تکنیک ها استفاده می کنند. به این ترتیب احتمال پیروزی خود در انتخابات را افزایش دهند. تکنیک هایی همچون:

– انتشار اخبار جعلی

– قراردادن یک خبر ساختگی و جعلی در کنار چند خبر موثق برای افزایش پذیرش از سوی مخاطب

– ساختن آمار غیر واقعی و کذب و انتشار آنها

– تضعیف روحیه رقیب

– ترور شخصیت

– ترساندن رقیب با پررنگ جلوه دادن خطر شکست

– پیش­بینی‌های بی اساس

در این نوع نگاه صرفا رسیدن به هدف مهم است و ابزارهایی که به کار گرفته می شود چندان مورد توجه نیست. سنجشی هم برای درستی یا نادرستی شیوه های تبلیغات انتخاباتی و تکنیک هایی که استفاده می شود وجود ندارد. در واقع معیارهای اخلاقی در این شیوه ها اهمیت خود را از دست می دهد.هدف صرفا پیروزی در انتخابات است.  

ترفندهای جنگ روانی در انتخابات

با توجه به اینکه برای جنگ روانی در انتخابات ترفندهایی به کار گرفته می­شود. آگاهی نسبت به این ترفندها در دوران انتخابات تا حد زیادی به شما کمک خواهد کرد. تاکتیک های جنگ روانی در انتخابات معمولا در چند دسته قرار می گیرند که به مهم ترین آنها اشاره خواهیم کرد:

برچسب زدن

در این تکنیک واژه ها و اصطلاحاتی که دارای بار منفی یا مثبت هستند، استعمال می شود.

به این صورت که:

الف) یک صفت به کررات درباره جناح مقابل به کار برده می شود.

ب) آن صف خاص همانند یک برچسب به شخص موردنظر میچسبد.

ج) نسبت مداوم بعضی از ویژگی ها به جناح مقابل به مرور یک باور منفی را شکل خواهند داد.

د) هر صفتی را می­توان به سایرین نسبت داد. حتی بدون داشتن دلیل محکمی برای اثبات گفته های خویش

توسل به ایجاد ترس و وحشت برای جنگ روانی در انتخابات

ایجاد ترس که یکی از تاکتیک های جنگ روانی در انتخابات محسوب می شود. کارکرد آن به طور خلاصه بدین صورت است:

الف) بزرگ­نمایی مشکلات پیش­رو برای ایجاد رعب و وحشت

ب) طراحی یک تهدید بزرگ برای کشور جهت ترساندن مردم

ج) تضعیف روحیه جناح مقابل به وسیله ایجاد ترس

استناد به گواهی یک شخصیت موثر

ممکن است ادعایی مطرح شود که اتفاقا توسط یکی از شخصیت های شناخته شده موردتایید قرارگیرد. مهم نیست این پیام انتخاباتی چقدر درست باشد. چیزی که تاثیرگذار است، تایید از سوی فلان شخص شناخته شده است. به‌عبارت دیگر؛ «تکنیک گواهی یا استناد، عبارت از آن است که یک شخص مورد احترام و یا منفور، فکر، برنامه و یا سیاست معینی را تایید یا نفی کند» (لی، 1934، ص74).

توصیه می کنم مقاله روانشناسی انتخاباتی را هم مطالعه کنید!

جنگ روانی در انتخابات و تاکتیک تفرقه و تضاد 

تاکنیک تفرقه و تضاد نیز برای ایجاد جنگ روانی در انتخابات بسیار کاربردی است. با ایجاد تضاد در جناح مقابل و تاکید بر تفاوتها به اختلافات دامن زده و جناح رقیب را تضعیف می کنند. معمولا به اختلافات مذهبی و نژادی اشاره می شود تا وحدت میان افراد از بین برود. قبلا هم اشاره کرده ایم که دور اختلافات مذهبی و قومیتی خط قرمز بکشید.  ایجاد تفرقه و تضاد میان افراد چون آتشی خواهد بود که جز شکست نتیجه ای در بر ندارد. تفرقه میان حامیان یک جریان فکری آنها را درگیر مشکلات مضاعف می­کند. در نهایت انژری و قدرتی برای ادامه مبارزات انتخاباتی در جناح رقیب باقی نمی ماند.

تاکتیک القاء

القاء می تواند به دو روش به اجرا در آید:

الف) مستقیم

ب) غیرمستقیم

با تغییر در ذهنیت افراد القاء بدون اینکه فرد خودش در جریان باشد، اتفاق می افتد. در القای مستقیم مخاطب باید آمادگی پذیرش پیام به صورت مستقیم را داشته باشد. در روش غیرمستقیم هم القاء پیام مورد نظر در قالب موضوعات بی ربط به مخاطب منتقل می شود. برای جهت دهی به افکار عمومی از طریق القاء پیام کاندیدا در قالب سخنرانی، مصاحبه، ویدیو و … به رای دهندگان انتقال پیدا می کند.

کارکردهای القاء:

1. القای پیروزی قطعی کاندیدای موردنظر
2. القاءهایی در جهت انتقال این پیام که منافع مخاطبان در معرض خطر نابودی است.

3.القای اینکه فضا امنیتی است. این القاء می تواند برای جنگ روانی در انتخابات به طور غیرمستقیم استرس و ترس را به جامعه تحمیل نماید.

4. فضاسازی به صورتی اتفاق بیفتد که با القای خاصی رقیب شکست خود را بپذیرد.

جنگ روانی در انتخابات و فریب ؛ شایعه پراکنی و پاره حقیقت گویی

فریب و شایعه پراکنی هم یکی دیگر از روش های متداول ایجاد جنگ روانی در انتخابات است. در این روش اطلاعات دروغ که سمت و سوی خاصی دارد و یا تصاویر ناقص از وقایع ارائه می شود. از زمان های دور این شیوه برای فریب دادن مردم به کار برده می شده است. امروزه نیز کاندیداها از آن بهره می گیرند. در این روش می توان از ابزارهایی استفاده کرد:

الف) شایعه پراکنی: سرعت شایعه بالاست و در زمان اندکی به طور گسترده پخش می شود که البته امری مذموم است.

ب) پاره حقیقت گویی: یعنی نقل بخشی از یک خبر موثق و بهم پیوسته که در نتیجه پیام خبر منحرف می شود. چنانچه یکی از عناصر خبری شش­گانه (که، کجا، کی، چه، چرا، چگونه) در خبر بیان نشود، خبر ناقص است. در پاره حقیقت گویی با استفاده از ناقص بیان کردن خبر جهت پیام خبر را به نفع خود تغییر می­دهند.

همه و همه این اقدامات فریب مردم است. در اینجا نیز صرفا برای آگاهی بخشی بیان می شود و چنین روش های فریبکارانه ای برای پیروزی در انتخابات شورای شهر تجویز نمی شود.

بخشی از گزارش دو تن از مدیران مجموعه تخصصی تبلیغات انتخاباتی نگاه را اینجا مطالعه کنید.

تکنیک تکرار

کاندیداها وقتی باید شعارشان را به رای دهندگان حالی کنند! بنابراین آنقدر آن را تکرار می کنند تا پیامشان ملکه ذهن مخاطبان شود. در این روش با تکرار پیام، سعی در القای هدفی معین و جا انداختن پیام در ذهن مخاطب دارند. تکرار باید با دقت انجام شود و تکنیک تکرار از قاعده خاصی پیروی می کند. نباید فاصله زمانی تکرارها زیاد باشد و نه آنقدرها کم و پی در پی که مخاطب را عاصی کند.

جمع بندی

در عملیات جنگ روانی تاکتیک های زیادی به کار گرفته می شود. در این مقاله مجال پرداختن به همه ابعاد و تاکتیک های جنگ روانی نبوده است. تنها هدف از این مقاله، آگاهی از تاکتیک های جنگ روانی است. به هیچ عنوان استفاده از روش های غیراخلاقی برای رسیدن به هدف که همان پیروزی در انتخابات است، توصیه نمی شود. با بالا بردن سواد انتخاباتی میتوان از بازی کردن در زمین دشمن و بازیچه شدن در دست رقبا جلوگیری شود. همچنین حال که از تاکتیک های جنگ روانی اطلاع پیدا کرده اید می توانید برای پاسخ های احتمالی پیش رو خود را آماده سازید. در این زمینه بهتر از متخصصین و مشاوران تبلیغات انتخاباتی کمک گرفته و از دانش و اطلاعات خوبی که دارند استفاده کنید. در این صورت شانس موفقیت تان در رقابت های انتخاباتی بیشتر است.

مرجان ساعدی – کارشناس ارشد علوم سیاسی 

نویسنده و مدیر دپارتمان فضای مجازی در مرکز تخصصی برند سازی و تبلیغات انتخاباتی نگاه